به گزارش مرکز ارتباطات و اطلاع رسانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، دکتر حمید حبشی روانشناس و مشاور خانواده، ۲۱ مردادماه در طرح ضیافت رضوی در دانشگاه فردوسی مشهد گفت: برای انسانی که به دلیل دستیابی به فهم بیشتر نسبت به دیگران احساس تعهد و رسالت می‌کند و می‌داند صرفا نباید به فکر تامین علایق و نیازهای خود مشغول باشد، همواره این پرسش مطرح است که چرا باوجود تلاش‌های بسیار به‌ویژه در عرصه‌های فرهنگی اجتماعی، دستاوردها انگشت شمار است؟

تحمیل کردن
وی تصریح کرد: یکی از دلایل ضعف نتایج، این است که اصولا از روش مناسبی برای انتقال پیام‌های خود استفاده نمی‌کنیم؛ اولین شیوه ما معمولا اِعمال و تحمیل کردن است. مثلا والدین به فرزند امر می‌کنند که تحصیل علم خوب است و برای اینکه فرزند این کار را انجام دهد، از ابزارهایی مانند فشار، تهدید و محرومیت استفاده می‌کنند.

این مشاور تربیتی ادامه داد: اگر چه ممکن است این روش، هدف و مفهوم مدنظر ما را در مخاطب ایجاد کند(مثل پزشک شدن)، اما ایرادش این است که یک احساس ناگوار به نام اسارت، در مخاطب ایجاد می‌کند که با ذات آفرینش او یعنی نعمت اختیار در تعارض است، بنابراین او را به سمت تقابل رفتاری می‌برد که ممکن است مستقیم یا غیرمستقیم باشد. اینگونه است که می‌بینیم در مواردی، پدر فرمانده دفاع مقدس است و پسر با رسانه‌های بیگانه مصاحبه می‌کند.

ایجاد کردن
حبشی با بیان اینکه امروزه همه متوجه ایرادات روش تحمیل شده و «ایجاد کردن» را جایگزین آن کرده‌اند، افزود: ایجاد کردن ممکن است غیرمستقیم یا مستقیم باشد؛ در روش غیرمستقیم بین مفاهیم و عرصه وجودی مخاطب پیوند حقیقی شکل نمی‌گیرد، مانند اینکه دستیابی به شأن اجتماعی، شغل و امتیازات را به‌عنوان محرک درس خواندن فرزندان معرفی کنیم.

وی ادامه داد: در روش ایجاد کردن مستقیم نیز مفهوم را تزیین می‌کنیم که معمولا این تزیین با مفهوم سازگاری ندارد و یا حتی درتضاد است. این شیوه نیز شاید موقتا موثر باشد، ولی در بلندمدت اثری نداشته و موجب انفعال مخاطب می‌شود. برای در امان بودن از این عوارض و اینکه مخاطب، خودش فعال و طالب به سمت پیام و مفهوم مدنظر ما برود، نیازمند تربیت هستیم؛ به معنای زمینه‌سازی برای پرورش دادن ویژگی‌های فطری.

ابتدا خودمان را بشناسیم و تربیت کنیم
مدیر موسسه فرهنگی شاهدان با تأکید براینکه انسان از آنِ خداوند است و باید به سمت او برود، بنابراین کار ما فقط تسهیل این آمد و شد بوده و نیازی به اجبار یا اکراه نیست، اظهار کرد: در زمینه شناخت اصل تربیت، ابتدا نیازمند شناخت خودمان و انگیزه‌مان به عنوان ارائه دهنده(مربی) هستیم، چرا که اگر انگیزه، معیوب باشد، کارکردها حتما معیوب خواهد شد.

وی، بهره‌مندی از سعه صدر و ظرفیت روانی بالا را گام دوم در شناخت اصل تربیت دانست و افزود: به فرموده قرآن کریم، یکی از دلایل موفقیت پیامبر(ص) در نشر اسلام، برخورداری از اخلاق و صبر بسیار و آستانه تحمل بالا بود.

به‌جای فروع، به اصول تربیتی بپردازیم
حبشی، اقدام بعد از کسب شناخت و آگاهی را سومین گام در شناخت تربیت برشمرد و گفت: دومین مولفه قابل توجه در مسأله تربیت، مفاهیم تربیتی هستند که شامل مفاهیم اصلی و فرعی می‌شوند، در حالی که ما معمولا به فروع اهمیت می‌دهیم. به عنوان مثال، در مساله حجاب، ابتدای انقلاب کسی تبلیغ حجاب نکرد، بلکه افراد آگاه شدند و خودشان حجاب را برگزیدند.

این مشاور تربیتی با اشاره به اهمیت روش انتقال به عنوان دومین مؤلفه، افزود: هر مفهومی را به هر روشی نمی‌شود منتقل کرد؛ به عنوان مثال امروز شاهد هستیم به همان شیوه که زمان شاه، اصول انقلاب سفیدشاه و مردم به جوانان منتقل می‌شد، وصیتنامه امام دارد به دانشجویان منتقل می‌شود که جز اندک مواردی، اشتیاقی برای رفتن به سمت آثار امام در جوان ایجاد نمی‌کند.

مؤلفه‌های تربیتی مربوط به مخاطب
وی، دریافت کننده را سومین رکن تربیت معرفی و اظهار کرد: در رابطه با مخاطب سه مؤلفه را باید مدنظر قرار دهیم؛ دوست داشتن دریافت کننده، ارتباط گرفتن با دریافت کننده و ارائه خدمات بر حسب نیازسنجی.

حبشی درباره ارتباط گرفتن با دریافت کننده یادآور شد: پیام را از راه دور به سمت متربی پرت نکنید، زیرا حتی اگر درست هم به هدف برسد، در این فرآیند او ابتدا متحمل ضربه شده و این انگیزه‌اش را می‌گیرد. در حالی که اگر با او رابطه گرفته و نزدیک شویم خودش مشتاق پیام ما می‌شود.

وی با اشاره اینکه در مرحله ارتباط گیری، توجه بخشیدن و زود قضاوت نکردن دریافت کننده بسیار اهمیت دارد، افزود: آخرین مؤلفه مربوط به دریافت کننده همسطح سازی با اوست؛ باید در دسترس او بود.

این نویسنده و پژوهشگر مسائل تربیتی تأکید کرد: حتی اگر ظرف وجودی دریافت کننده از باطل پر شده بود نباید از تربیتش ناامید شد، چرا که ذات باطل رفتنی و نابودشدنی است. در مورد مسائل اجتماعی هم که مدیریت آن را به دست نداریم، به‌جای مقابله با ساختارها باید ساختارهای جدید را تشکیل داده و جایگزین کنیم.

حبشی همچنین، دفاع نکردن از خود، فهم قبل از اقدام، تهیه فهرست ضعف‌ها در مقابل محرک‌ها با کمک اطرافیان و تمرین مقابله با ضعف را از راهکارهای ارتقای آستانه تحمل معرفی کرد.